Αν διαβάζετε αυτό το κείμενο, πιθανόν να έχετε αναρωτηθεί: “Ποια είναι η ιστορία του σκακιού; Ποια είναι η προέλευση του παιχνιδιού του σκακιού; “. Σε αυτό το ιστορικό άρθρο, θα επιχειρήσουμε να ανατρέξουμε στην ιστορία του παιχνιδιού του σκακιού. Και αυτό δεν είναι μικρό πράγμα: το παιχνίδι του σκακιού έχει ηλικία πάνω από 1.500 χρόνια! Είναι ένα παιχνίδι που διατρέχει εποχές, καθεστώτα (ακόμη και τα πιο ολοκληρωτικά) και τους πιο μακρινούς πολιτισμούς… Το σκάκι συναρπάζει: απαγορευμένο σε ορισμένους πολιτισμούς, σύμβολο κύρους σε άλλους! Οι θρύλοι για την προέλευσή του είναι πολλοί, οι τόποι ποικίλλουν, εμείς θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε μαζί το κοινό νήμα…
ΠΕΡΙΛΗΨΗ:
I – Η θρυλική προέλευση του σκακιού, διάφορες ιστορίες
1.
Ελληνική προέλευση: ο μύθος του Παλαμήδη
2. < a href=" #section-3 " >Ποιος εφηύρε το σκάκι; Ο σοφός άνδρας Σίσσα!
3.
Ινδικές καταβολές: Ο μύθος του Τσατουράνγκα (ήΤσατουράτζι)
II- Ιστορία της άφιξης του σκακιού στη Δύση
a href=”#section-6″>III- Ένα παιχνίδι που εξελίχθηκε με την πάροδο των χρόνων
IV- Το παιχνίδι του σκακιού κατά την περίοδο του Ναπολέοντα
V- Το παιχνίδι του σκακιού επί ΕΣΣΔ
1.
Βαθύτεροι λόγοι, γιατί οι κομμουνιστές έκαναν το σκάκι χόμπι τους;
2.
Ο διανοουμενισμός στην καρδιά του δόγματος
3. < a href=" #section-11 " >Μια μεγαλοπρέπεια της επιστήμης, μια ορθολογική εικόνα που επιδιώκουν οι κομμουνιστές.
4. Το σκάκι ως ενσάρκωση των επαναστατικών, αντιμοναρχικών (τσαρικών) ιδεωδών;
6.
Το σκάκι ως ζήτημα του Ψυχρού Πολέμου
I – ΟΙ ΘΡΥΛΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΣΚΑΚΙΣΤΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ, ΠΟΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
-
Ελληνική προέλευση: Ο μύθος του Παλαμήδη
Στην αρχή της εποχής μας γεννήθηκε μια πολύ διαφορετική υπόθεση για την προέλευση του σκακιού από αυτή που θα σας παρουσιάσουμε στη συνέχεια. Ήταν ο Παυσανίας γνωστός ως Περιεργέτης (αρχαίος χαρτογράφος και περιηγητής που πέθανε το 180 μ.Χ.) που έδωσε την έλευση του παιχνιδιού του σκακιού κατά τη διάρκεια του Τρωικού Πολέμου. Σύμφωνα με αυτόν, ήταν ο Παλαμήδης (Έλληνας ήρωας γιος βασιλιάδων και αδελφός τουŒαξ που διηγείται ο Σοφοκλής και άλλοι) που εφηύρε τα ζάρια και το παιχνίδι του σκακιού. Ένας μύθος, που αυτή τη φορά χρονολογείται από τον Μεσαίωνα, αναφέρει ότιο Παλαμήδης εφηύρε διάφορα παιχνίδια κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Τροίας για να διασκεδάσει τα στρατεύματα και να τονώσει το ηθικό τους. Σημειώστε, άλλωστε, ότι ο θρύλος αυτός βρήκε το δρόμο του στο πρώτο σκακιστικό περιοδικό, το οποίο ονομαζόταν,Le Palamède.
2. Ποιος εφηύρε το σκάκι; Ο σοφός Σίσα!
Τον παρακάτω μύθο (ίσως τον πιο διάσημο), ίσως τον ανακαλύψατε στο βιβλίο των μαθηματικών όταν ήσασταν μικρότεροι; Γιατί στην πραγματικότητα είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για την εξήγηση της αρχής του πολλαπλασιασμού. Είναιο μύθος του Σίσα. Αυτός ο μύθος αφηγείται την ιστορία ενός θρυλικού βασιλιά της Ινδίας (Μπαλχάιτspan> ήShihram) που ήθελε με όλη του την ψυχήνα γεμίσει την πλήξη του. Προσέφερε λοιπόν μιαανυπέρβλητη αμοιβή σε εκείνον που θα μπορούσε να ξεπεράσει την πλήξη του και να του αποσπάσει την προσοχή. Τότε ήταν που ο σοφός Σίσα, γιος τουΜπραχμάνε Νταχίρ, του πρόσφερε το σκάκι!Προσαρμοσμένος, ο βασιλιάς θέλοντας να τον ευχαριστήσει στο μέτρο της ταλαιπωρίας με την οποία τον ανακούφισε ο Σίσα, ρώτησε τον Σίσα τι ήθελε ως αντάλλαγμα. Ο Σίσα, ένας ταπεινός σοφός, ζήτησε απλώς από τον ηγεμόνα να τοποθετήσει έναν κόκκο ρυζιού στο πρώτο τετράγωνο, δύο στο δεύτερο και να πολλαπλασιάσει επί δύο κάθε αριθμό κόκκων ρυζιού στο επόμενο τετράγωνο.”
Ο πρίγκιπας συναίνεσε αμέσως σε αυτό που θεώρησε ότι ήταν μια μέτρια ανταμοιβή. Όμως ο σύμβουλός του, που ήταν καλύτερος πολλαπλασιαστής από τον ηγεμόνα του, του εξήγησε ότι μόλις είχε καταστρέψει το βασίλειο, επειδή η συγκομιδή ολόκληρης της χρονιάς δεν θα ήταν καν αρκετή. Το τελευταίο τετράγωνο έπρεπε να περιέχει263 κόκκους ρυζιού (δηλαδή 9.223.372.036.854.775.808 κόκκους), χωρίς να υπολογίζονται οι προηγούμενοι! Αυτό είναι 1.000 φορές η παγκόσμια παραγωγή το 2012 ή 31 φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ το 2014 στην τρέχουσα τιμή ενός κόκκου ρυζιού στη Γαλλία! Πρόκειται λοιπόν για ένα ποσό που ο κυρίαρχος δεν θα μπορούσε να πληρώσει για 1.000 χρόνια! Ο Σίσα, διασκεδάζοντας με τη σειρά του που έπαιξε τον βασιλιά, αρνήθηκε να δεχτεί οποιαδήποτε αμοιβή και έφυγε ευτυχισμένος…
3. Ινδική καταγωγή : ο μύθος τουΤσατουράνγκα (ή chaturâjî)
Τον δέκατο όγδοο αιώνα,ο Γουίλιαμ Τζόουνς, ένας ταλαντούχος γλωσσολόγος και ανατολιστής (μέλος της πρώτης ένωσης για τη μελέτη των πολιτισμών και των γλωσσών:Η Ασιατική Εταιρεία της Βεγγάλης) έδωσετο παιχνίδιchaturangaως παραλλαγή του σκακιού. Στο βιβλίο τουOn the Indian Game of Chess, εξηγεί ότι πιστεύει πως τοchaturangaείναι παράγωγο του παιχνιδιού σκάκι, μιαπαραλλαγήπου περιλαμβάνει ζάρια καθώς και 4 παίκτες (αντί για 2).
Ο Χίραμ Κοξ από την άλλη πλευρά, στο βιβλίο τουspan>On the Burmha Game of Chessεπιχειρούσε να αποδείξει ότι στην πραγματικότητα συνέβαινε το αντίθετο. Πίστευε ότι αυτό το τετραμερές παιχνίδι (τοchaturanga) ήταν στην πραγματικότηταο πρόγονος του παιχνιδιού του σκακιού. Η θεωρία αυτή υποστηρίχθηκε από τονDuncan Forbes στο βιβλίο τουThe History of Chess, το οποίο υποστήριξε ότι το παιχνίδι 4 πλευρών προηγήθηκε σε πολυπλοκότητα του παιχνιδιού 2 πλευρών. Και ότι το παιχνίδιΤσατουράνγκαείχε μεταμορφωθεί από τη δυσκολία να πάρει 4 να παίξουν και τηνθρησκευτική αποδοκιμασία της χρήσης ζαριών (ο τζόγος το καθιστούσε απαγορευμένο παιχνίδι). Σύμφωνα πάλι με τον Forbes, οι κανόνες είχαν ήδη καθοριστεί στοBhavishya Purâna, ένα κείμενο που ο ίδιος εκτιμάότι έχει ηλικία 5.000 ετών!
Σε όλα αυτάδιαμάχη των Βρετανών γλωσσολόγων και ανατολιστών καταλήγει σε ένανθρύλο που τα απλοποιεί όλα…. Το αρχικό παιχνίδι είναι τοινδικό chaturanga, το οποίο ένας σοφός μεταμόρφωσε σε σκάκι αφαιρώντας την τύχη από το παιχνίδι και μειώνοντας τον αριθμό των παικτών σε δύο.
Πάντως, όλες αυτές οι θεωρίες φαίνεται να έχουν καταρριφθεί από τους νεότερους ιστορικούς. Ο σπουδαίος Harold James Ruthven Murray, στο 900 σελίδων έργο τουA History of Chess δείχνει ότι η χρήση των ζαριών δεν είχε ποτέ απαγορευτεί στους Ινδιάνους και ότι ακόμη και πολλές θεότητες αναπαρίσταντο να παίζουν ζάρια! Στη συνέχεια, εξετάζοντας διεξοδικά τα κείμενα στα οποία ισχυρίζονται ότι βασίζονται οι Cox και Forbes, έδειξε ότι τα κείμενα αυτά δεν έκαναν καμία αναφορά στο σκάκι. Έδειξε με τη βοήθεια του αραβικού παραδείγματος και ότι το παιχνίδι των 4 παικτών έμοιαζε πολύ περισσότερο με παραλλαγή του αρχικού παιχνιδιού (διαφορετικά το παιχνίδι των 4 παικτών θα έπρεπε να ήταν πιο διαδεδομένο από το παιχνίδι των 2 παικτών).
Συμπερασματικά, για να καθορίσουμε την πραγματική προέλευση του παιχνιδιού του σκακιού θα πρέπει να προσφέρουμε περισσότερα γεωγραφικά και πολιτιστικά υπόβαθρα παρά ακριβείς ημερομηνίες και χρονικές στιγμές. Συνεπώς, οι υποψήφιοι είναι οι εξής:
- Κίνα
- Ινδία
- Η ευρύτερη ιρανική σφαίρα. Περιοχές που συνδέονται γλωσσικά και πολιτισμικά με την Περσία.
II- Ιστορία της άφιξης του σκακιού στη Δύση
Το παιχνίδι του σκακιού, που όπως είδαμε είναι ασιατικό, εμφανίστηκε από την Ισπανία κατά τη διάρκεια του μουσουλμανικού αποικισμού της. Ήταν μια πολύ μεγάλη περίοδος, σχεδόν 800 χρόνια (711 έναρξη των επιδρομών των Ομαγιάδων-1492 πτώση της Γρανάδας και τέλος της χριστιανικής Reconquista). Έτσι, μέσω αυτής της αναγκαστικής συμβίωσης, αν θέλετε, αυτών των δύο πολιτισμών, του χριστιανικού και του μουσουλμανικού, ήρθε το σκάκι στη Δύση.
Πιθανότατα λοιπόν μέσω αυτής της διαδρομής το παιχνίδι του σκακιού έφτασε στην Ευρώπη γύρω στον δέκατο αιώνα ή μέσω της νότιας Ιταλίας τον ενδέκατο – δωδέκατο αιώνα. Ένας άλλος θρύλος αναφέρει ότι ο Καρλομάγνος ήταν ο πρώτος άνθρωπος στον οποίο δόθηκε ένα σκάκι από τον χαλίφη Χαρούν αρ-Ραχίντ. Τον 10ο αιώνα το λατινικό ποίημαVersus de Schackis εξηγεί τους κανόνες του σκακιού!
Το σκάκι, κατά τη μεσαιωνική αυτή περίοδο, παιζόταν τότε με τη χρήση ζαριών, γεγονός που οδήγησε στην καταδίκη του ανάμεσα σε όλα τα άλλα τυχερά παιχνίδια στο Συμβούλιο των Παρισίων το 1212. Το 1254, ήταν ακόμη και ο πολύ ευσεβής Saint-Louis, ο οποίος διατύπωσε τηναπαγόρευσή του στο Grande Ordonnance του. Αλλά αυτή η απαγόρευση τηρήθηκε μόνο πολύ σπάνια, το παιχνίδι του σκακιού έγινε τον 12ο και 15ο αιώνα, must.
Το παιχνίδι του σκακιού αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της εκπαίδευσης οποιουδήποτε ήθελε να γίνει ιππότης.
Αυτό μαρτυρά την πολύ μεγάλη σημασία που μπόρεσε να αποκτήσει αυτό το παιχνίδι, όταν γνωρίζουμε τη σημασία αυτής της κάστας, σε αυτούς τους αιώνες της ιπποσύνης και τουfin amor. Γνωρίζουμε ήδη τον βαθμό στον οποίο το παιχνίδι του σκακιού υιοθετήθηκε από μια πολεμική αριστοκρατία που το έβλεπε ως ευκαιρία για εκπαίδευση σε πολεμική στρατηγική. Το παιχνίδι του σκακιού ήταν επίσης πολύ παρόν στους αστούς, από τον XIVο αιώνα.
Όπως μόλις είδαμε, το παιχνίδι του σκακιού ήταν πραγματικά ενσωματωμένο στο κοινωνικό σώμα και μάλιστα έγινε σύμβολο της αριστοκρατίας. Το παιχνίδι του σκακιού, ας μην ξεχνάμε, προερχόταν από μια μακρινή χώρα και αυτή η απορρόφηση θα δώσει το έναυσμα για μια δυτικοποίηση του παιχνιδιού:
- Η σκακιέρα υιοθετεί ξεκάθαρα χρώματα:
Το
κόκκινο και το μαύρο - Ο βεζίρης (υπουργός επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) γίνεται φιρτζ ή παρθένος, μετά βασίλισσα ή βασίλισσα
- Ο ελέφαντας (al fil) έγινε fol ή τρελός στα γαλλικά
- Το roukh έγινε roc μετά tour (σημειώστε ότι μπορείτε πάντα να roquer!)
Στην Ευρώπη, τα πιόνια δεν είχαν απαραίτητα τις ίδιες κινήσεις με τις σημερινές. Ωστόσο, σε άλλες περιοχές τα πιόνια έχουν επίσης το διπλό βήμα. Ορισμένοι άλλοι κανόνες επιτρέπουν ακόμη και σε βασιλιάδες ή βασίλισσες να πηδούν δύο τετράγωνα χωρίς να αιχμαλωτίζουν την πρώτη τους κίνηση! Αυτή είναι μια πραγματική διαφορά από τον τρόπο με τον οποίο παίζονταν αρχικά το σκάκι στην Ανατολή και την Ασία. Στο τέλος του Μεσαίωνα, πιο συγκεκριμένα το 1470, οι κινήσεις της βασίλισσας ήταν αχαλίνωτες και απέκτησε πολύ σημαντικό ρόλο στο παιχνίδι.
Για να αντιμετωπιστεί αυτή η δύναμη της βασίλισσας, η οποία είχε καταλήξει να αποσταθεροποιήσει το παιχνίδι του σκακιού, εφευρέθηκε μια ειδική κίνηση… η ροκέτα εφευρέθηκε περίπου 110 χρόνια αργότερα! Το
κάστρο φυσικά προστατεύει τον βασιλιά από τη βασίλισσα και επομένως μειώνει λίγο τη δύναμή της.
Η βασίλισσα θα χάσει ούτως ή άλλως την κίνηση του ίππου της. Πρέπει να πούμε ότι οι κινήσεις της βασίλισσας είναι τέτοιες που το παιχνίδι ονομάζεται “.eschés de la dame” ή “ jeu de la dame enragée“!
Μέχρι το 1650 μπορούμε να θεωρήσουμε ότι οι κανόνες που γνωρίζουμε σήμερα έχουν καθιερωθεί. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι η εισαγωγή του σκακιού στην Ευρώπη έδωσε αφορμή για μια πολύ εκτεταμένη και πλούσια βιβλιογραφία. Τότε γράφτηκαν και τα πρώτα συστήματα ανοίγματος, γεγονός που μαρτυρά μια πραγματικά πολύ θεωρητική και πολυμαθή προσέγγιση του σκακιστικού παιχνιδιού! Πράγματι, ας μην ξεχνάμε ποτέ, οι μεγάλοι σκακιστές είναι πρώτα και κύρια καλοί αναγνώστες, καθώς προσλαμβάνουν τα συστήματα μέσω της άφθονης σκακιστικής βιβλιογραφίας. Το έργο του μετρ του σκακιού αποτελείται από πολλές απόψεις από μια σε βάθος μελέτη ενός πολύ σύνθετου παιχνιδιού!
III- Ένα παιχνίδι που έχει εξελιχθεί με τα χρόνια/span>
Αν οι κανόνες του σκακιού έχουν εξελιχθεί, έχει εξελιχθεί και το ίδιο το παιχνίδι, ως αντικείμενο. Έχουμε πολυάριθμους πίνακες που απεικονίζουν τη σκακιέρα με κόκκινες και μαύρες κάσες.
Τα κομμάτια που γνωρίζουμε σήμερα (στυλ Staunton) χρονολογούνται από το 1850. Σε αυτή την περίοδο του 19ου αιώνα έκανε την εμφάνισή του και το σύγχρονο σκάκι, αφήνοντας πίσω του τη ρομαντική εποχή του σκακιού που όριζε την πρωτοκαθεδρία της επίθεσης. Έτσι, με έναν πιο τεχνικό τρόπο, η άμυνα γινόταν όλο και πιο σημαντική. Τον εικοστό αιώνα, το παιχνίδι του σκακιού χρησιμοποιήθηκε ευρέως από το καθεστώς της ΕΣΣΔ για να προωθήσει (όπως ακριβώς οι Ολυμπιακοί Αγώνες χρησιμοποιήθηκαν για την προώθηση της φυσικής δύναμης του Σοβιέτ) την πνευματική δύναμη του Σοβιέτ. Προωθώντας τα σώματα και τα μυαλά, ήταν προφανές ότι προωθούσε το καθεστώς. Ένα καθεστώς που παρήγαγε ήρωες και ιδιοφυΐες δεν μπορούσε παρά να είναι ένα καλό καθεστώς. Ήταν μια προπαγανδιστική βιτρίνα. Θα επανέλθουμε σε αυτό το θέμα με περισσότερες λεπτομέρειες αργότερα.
IV- Το παιχνίδι του σκακιού κατά την περίοδο του Ναπολέοντα
Ο Ναπολέων, ο Γάλλος αυτοκράτορας, έλαμψε με το στρατηγικό του ταλέντο. Ακόμη και σήμερα, ένα κομμάτι από το καπέλο του πωλείται για εκατομμύρια δολάρια σε κινεζικές δημοπρασίες. Ο Ναπολέων υμνείται στον εθνικό ύμνο της Πολωνίας, τον θαυμάζει όλος ο κόσμος. Αλλά από πού πήρε το στρατηγικό του μυαλό; Πιθανώς όχι μόνο από το σκάκι, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να έχει συμβάλει σημαντικά, δεδομένου του βαθμού στον οποίο αυτό το παιχνίδι διεγείρει την πολεμική στρατηγική, την αναλυτική φινέτσα και την ευφυΐα! Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι το σκάκι έχει πραγματικά ευεργετική επίδραση στην εκπαίδευση των παιδιών. Τα κάνει πιο επιχειρηματικά και αναπτύσσει σημαντικά τη συγκέντρωση. Για παράδειγμα, ο Ναπολέων ήταν γνωστός ως καλός σκακιστής.
Το παιχνίδι του σκακιού μπορεί να οφείλει την επιτυχία του σε μια πραγματική μεταμόρφωση του πολέμου. Η σκακιέρα είναι ένα πεδίο μάχης, τα στρατεύματα προωθούνται σε αυτό, εσείς είστε ο στρατηγός που σκέφτεται τον πόλεμο. Έτσι, δύο στρατηγικές συγκρούονται και προκαλούν η μία την άλλη σε μια μάχη μέχρι θανάτου, αυτή του βασιλιά. Η έκφραση échecs et mat (ξανασκέφτεται σε γαλλική μορφή) προέρχεται στην πραγματικότητα από το αρχαίο περσικό “Shah-Mat” που σημαίνει “ο βασιλιάς πέθανε” (ζήτω ο βασιλιάς!).
Έχουμε ακόμη μερικά πολύ ενδιαφέροντα έγγραφα (βλ. πηγές)… Ο χρόνος μας έχει παραδώσει κάποιες από τις παρτίδες σκακιού του εκλιπόντος αυτοκράτορα. Θα ήταν επομένως ενδιαφέρον να δούμε αυτές τις παρτίδες να μας αποκαλύπτουν οποιαδήποτε μορφή πρωτοτυπίας στο παιχνίδι.
V – Το σκάκι επί ΕΣΣΔ
Το 2009, ο Garry Kasparov και ο Anatoli Karpov βρέθηκαν στη Βαλένθια της Ισπανίας για να αναμετρηθούν. Σύμφωνα με την κατάταξη των καλύτερων παικτών, πάνω από το 50% προερχόταν από την πρώην ΕΣΣΔ (Ρωσία ή άλλες χώρες του σοβιετικού μπλοκ). Το νούμερο 1 στον κόσμο είναι Βούλγαρος, γεγονός που επιβεβαιώνει αυτή την καταγωγή από την ΕΣΣΔ.
Γιατί λοιπόν οι Ρώσοι και οι λαοί του πρώην σοβιετικού καθεστώτος είναι τόσο καλοί στο σκάκι; Για τον απλούστατο λόγο ότι το καθεστώς δεν το είχε κάνει τίποτα λιγότερο από το εθνικό του άθλημα! Δεν είναι απλώς θέμα συμβολισμού, αλλά πραγματικής επένδυσης στην εκπαίδευση, τη χρηματοδότηση και την προπαγάνδα από την πλευρά του καθεστώτος. Στη λαϊκή κουλτούρα, αυτή η εικόνα είναι καλά εδραιωμένη. Στη σειρά του Netflix “The Lady’s Game”, για παράδειγμα, η τελική μάχη διεξάγεται στην Αγία Πετρούπολη. Δείτε και μόνοι σας τον εντυπωσιακό αριθμό γραμματοσήμων με το σκάκι της Σοβιετικής Ένωσης που μπορούμε να βρούμε ακόμη και σήμερα:
1. Πώς λοιπόν οι Ρώσοι έφτασαν σε τέτοια επίπεδα;
Με τη συμβουλή του συμβούλου του, ο Λένιν ξεκίνησε μια πραγματική σκακιστική τρέλα. Το σκάκι τον 19ο αιώνα ήταν ένα κλειστό παιχνίδι που έπαιζε τουλάχιστον η ελίτ της χώρας,το παιχνίδι των βασιλιάδωνήο βασιλιάς των παιχνιδιών…. Σε αυτόν τον στόχο της διαπαιδαγώγησης των προλεταριακών μαζών, της καταστροφής των αστών (η ευκαιρία να τους αφαιρεθεί η ιδιαιτερότητά τους) το παιχνίδι του σκακιού έγινε δημοφιλές. Σε τέτοιο βαθμό που το σκάκι έγινε το αγαπημένο παιχνίδι των σοβιετικών οικογενειών – κάθε νοικοκυριό είχε το δικό του σκάκι! Αυτή η τρέλα χρηματοδοτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από το κράτος. Στη δεκαετία του 1930, διοργανώνονταν σε τακτική βάση διαγωνισμοί, οι οποίοι προφανώς είχαν ως αποτέλεσμα την άνοδο του γενικού επιπέδου και την ενθάρρυνση της ανάδειξης μεγάλων δασκάλων. Σκακιστικά τραπέζια στήθηκαν σε πάρκα, σχηματίστηκαν σκακιστικές λέσχες και ιδρύθηκαν πρωτοποριακές οργανώσεις!
Ανθρώπους έβλεπε κανείς να παίζουν σκάκι σε εργοστάσια, σε σχολεία, σε χωριά, στον Κόκκινο Στρατό και κατά τη διάρκεια κατασκηνώσεων διακοπών. Εν ολίγοις, το σκάκι έγινε πολύ δημοφιλές. Από το 1969 έως το 1988, το πρώτο τηλεοπτικό κανάλι (και ως εκ τούτου το πιο πολυπληθές) αφιέρωνε 30 λεπτά την ημέρα στο σκάκι με την εκπομπή “Το σχολείο του σκακιού“. Όλες οι μεγάλες διοργανώσεις είχαν τα ραδιοφωνικά τους ρεπορτάζ και το κοινό ήταν πραγματικά εκεί. Εν ολίγοις, μια πραγματική τρέλα!”
Μπαίνουμε σε ένα νέο μέρος εδώ, θα ασχοληθούμε με το θέμα του σκακιού επί ΕΣΣΔ ειδικότερα. Γιατί αυτή η περίοδος, αυτός ο τόπος; Επειδή το σκάκι χρησιμοποιήθηκε με έναν τρόπο που είναι εντελώς μοναδικός στην ιστορία του σκακιού. Ποτέ άλλοτε το παιχνίδι του σκακιού δεν αποτέλεσε τόσο πολύ μέρος ενός καθεστώτος και τόσο πολύ μέρος της προπαγάνδας του. Πράγματι, το σκάκι χρησιμοποιήθηκε από την ΕΣΣΔ ως μέσο επίδειξης στον κόσμο, μέσω των παγκόσμιων πρωταθλημάτων, της ποιότητας του σοβιετικού μοντέλου. Μπορούμε να αναρωτηθούμε για την προέλευση αυτής της ιδέας, την αιτία αυτής της συγκεκριμένης επιλογής του σκακιού. Πρώτα απ’ όλα, ας σημειώσουμε ότι οι παγκόσμιοι διαγωνισμοί ανταποκρίνονται στη φιλοδοξία των μαρξιστών
να μεταστρέψουν τον κόσμο. Πράγματι, το μαρξιστικό δόγμα είχε σκοπό να εφαρμοστεί σε όλο τον κόσμο και να επιφέρει την έλευση ενός ουράνιου κόσμου στη γη, την έλευση του κομμουνισμού. Έτσι, ήταν ζωτικής σημασίας να διαδοθεί ο λόγος μέσω ενός αθλήματος που ασκούνταν σε όλο τον κόσμο. Εν πάση περιπτώσει, ήταν λογικό στο βαθμό που ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν η μεγάλη σύγκρουση του αιώνα στην οποία συμμετείχαν τα 2 μπλοκ, οι 2 ισχυρότερες δυνάμεις στον κόσμο. Επομένως, είναι φυσικό ο δεύτερος ισχυρότερος ηγέτης του κόσμου να έχει παγκόσμιες φιλοδοξίες.
2. Βαθύτεροι λόγοι, γιατί οι κομμουνιστές έκαναν το σκάκι χόμπι τους;
Εν συνεχεία, για να συνεχίσουμε να αμφισβητούμε την επιλογή του σκακιού στην ΕΣΣΔ ως φορέα του σοβιετικού μοντέλου, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τον διανοουμενισμό. Ο κομμουνισμός είναι ένα δόγμα που βασίζεται σε μια διανοητική αντίληψη της κοινωνίας. Στον κομμουνισμό, οι διανοούμενοι έχουν μια θέση επιλογής- διοικούν την κοινωνία. Σημειώστε τις μορφές του Λένιν και του Τρότσκι, και φυσικά του Μαρξ. Ο Λένιν ήταν ένας στοχαστής (κάποιοι λένε ακόμη ότι ήταν αδρανής, μη συνηθισμένος σε βαρύ φόρτο εργασίας) και ηγέτης. Γι’ αυτό ονομάζεται μαρξισμός-λενινισμός.
Η φιγούρα του διανοούμενου είναι κεντρική στο μαρξιστικό δόγμα, και επομένως φυσικά στο σοβιετικό καθεστώς.
Πρόκειται για ένα δόγμα επεξεργασμένο από βιβλιοκρατικές αντιλήψεις, και ίσως αυτό είναι που το καθιστά τόσο καταστροφικό. Αποστασιοποιημένος από την πραγματικότητα, ο μαρξισμός προσπαθεί να χωρέσει τον κόσμο σε διανοητικές αντιλήψεις, αντιστεκόμενος σε αυτές, επιμένει στη βία. Ο Thierry Wolton στο “Une histoire mondiale du communisme” (τόμος, les complices) εξηγεί καλά τον εφησυχασμό των Γάλλων διανοουμένων ή ολόκληρου του κόσμου απέναντι στον κομμουνισμό.
3. Ο διανοουμενισμός στην καρδιά του δόγματος
Στην πραγματικότητα, τονίζει το γεγονός ότι ο κομμουνισμός κάνει τόσο ωραίο χώρο για τους διανοούμενους, αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γίνουν οι διανοούμενοι ένθερμοι υπερασπιστές του κομμουνισμού. Μπορούμε βέβαια να σκεφτούμε τον Σαρτρ, τη Σιμόν ντε Μποβουάρ που πάντα υπερασπίζονταν μέσω των γραπτών τους, των κινημάτων τους ή των πολιτικών τους δράσεων (η συνεργασία τους στο Βισύ μπορεί να εξηγηθεί με αυτόν τον τρόπο, αφού το ΠΚ καλούσε σε συνεργασία με το Τρίτο Ράιχ κατά τη διάρκεια του γερμανοσοβιετικού συμφώνου).
Τέλος, μπορούμε να φέρουμε το δόγμα του Πλάτωνα πιο κοντά σε αυτό του Μαρξ. Πράγματι, ο Πλάτων συχνά περιγράφεται ως πρόδρομος του κομμουνισμού. Ο πλατωνισμός φαντάζεται μια κοινωνία κάστας, η οποία κυβερνάται από τους φιλοσόφους (η μορφή του φιλοσόφου-βασιλιά) που είναι οι πλέον ικανοί για κάτι τέτοιο. Υπάρχει επίσης η κάστα των πολεμιστών και των εργατών. Είναι
σαφές εδώ ότι η σκέψη παίζει μεγάλο ρόλο στο ιδεώδες του Πλάτωνα που πρέπει να συγκριθεί με το μαρξιστικό δόγμα.
Για να ρίξουμε φως στην υποβόσκουσα σημασία του παιχνιδιού του σκακιού για το σοβιετικό καθεστώς, παραθέσαμε λοιπόν επιχειρήματα σχετικά με το γεγονός ότι το παιχνίδι του σκακιού ανταποκρινόταν στο ιδεώδες του διανοούμενου καθώς και στον διεθνισμό που βρισκόταν στην καρδιά του δόγματος.
4. Μια μεγαλοπρέπεια της επιστήμης, μια ορθολογική εικόνα που επιδιώκουν οι κομμουνιστές.
Είναι επίσης ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι το παιχνίδι του σκακιού βασίζεται σε υπολογισμούς, έχει αυτή την επιστημονική, μαθηματική πτυχή που οι κομμουνιστές δεν σταμάτησαν ποτέ να θέλουν να δώσουν στον εαυτό τους. Ο
ίδιος ο Μαρξ πίστευε, και ακόμα και σήμερα μερικές φορές σπουδάζει ακόμα και στο πανεπιστήμιο ως οικονομολόγος.
Υπό το καθεστώς του Μάο στην Κίνα, έγιναν προσπάθειες να επικυρωθούν οι μαρξιστικές θεωρίες με τραβηγμένα πειράματα. Για να αποδείξουν ότι ο μαρξισμός ήταν η αλήθεια, προσπάθησαν, για παράδειγμα, να τον αναπαράγουν στην κλίμακα των φυτών και των ζωντανών οργανισμών. Αυτό οδήγησε σε πειράματα σε φυτά. Στην Κίνα, για παράδειγμα, είχαν σπείρει φυτά με πολύ σφιχτοδεμένο τρόπο, κατ’ εικόνα της ανθρώπινης ζωής υπό τον κομμουνισμό, όπου οι άνθρωποι δεν είχαν ιδιωτική ζωή, ιδιοκτησία, προσωπικό χώρο, αλλά βρίσκονταν συνεχώς σε κοινότητα. Καθώς αυτή ήταν η επαλήθευση της ιδεολογίας στο πιο βασικό επίπεδο της ζωής, θα έπρεπε να αποδώσει πολύ περισσότερους καρπούς. Αποδεικνύοντας έτσι τη συνάφεια του μαρξισμού. Προφανώς, οι σπόροι δεν είχαν κανένα μέρος για να αναπτυχθούν και να ευδοκιμήσουν, οπότε δεν μπορούσαν να αναπτυχθούν. Αυτό το ανέκδοτο αποκαλύπτει ξεκάθαρα τις επιστημονικές αξιώσεις του συν